.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
-memoires de Berlioz- Pauvre Ophélia! ton soleil déclinait.. j'étais désolé.
-mise en scene and translation c.n.couvelis μεταφραση χ.ν.κουβελης-
ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis}
.
Hector Berlioz
Drawing of Harriet Smithson as Ophelia in Shakespeare's Hamlet
Harriet Smithson by Dubufe, c. 1828. Musee Magnin, Dijon
Harriet_Smithson_by_Francis-Antoine_Conscience
memoires de Berlioz- Pauvre Ophélia! ton soleil déclinait.. j'étais désolé.
-mise en scene and translation c.n.couvelis μεταφραση χ.ν.κουβελης
idée fixe
συνεχως επανερχομενη εικονα
Pauvre Ophélia! ton soleil déclinait.. j'étais désolé.
φτωχη Οφηλια!ο ηλιος σου εδυσε..ειμαι απαρηγορητος
Après être demeuré étendu sur mon lit, brisé, mourant, depuis la veille jusqu'à trois heures
de l'après-midi, je me levai et m'approchai machinalement de la fenêtre comme à l'ordinai-
re.Une de ces cruautés gratuites et lâches du sort voulut qu'à ce moment même je visse
miss Smithson monter en voiture devant sa porte et partir pour Amsterdam...
αφου εμεινα ξαπλωμενος στο κρεβατι μου,διαλυμενος,μισοπεθαμενος,απο χθες ως τις
τρεις τ'απογευμα ,σηκωθηκα και πλησιασα μηχανικα στο παραθυρο οπως συνηθως,Μια
απ'αυτες τις αχρηστες και δειλες σκληροτητες της μοιρας ειναι οτ'αυτη αυτη τη στιγμη
ηθελα ν'ατενιζα την miss Smithson ν'ανεβαινει σ'αμαξα μπροστα στη πορτα της και ν'ανα-
χωρει για το Αμστερνταμ...
Il est bien difficile de décrire une souffrance pareille à celle que je ressentis; cet arrache-
ment de cœur, cet isolement affreux, ce monde vide, ces mille tortures qui circulent dans
les veines avec un sang glacé, ce dégoût de vivre et cette impossibilité de mourir;
Shakespeare lui-même n'a jamais essayé d'en donner une idée. Il s'est borné, dans Hamlet,
à compter cette douleur parmi les maux les plus cruels de la vie.
Je ne composais plus; mon intelligence semblait diminuer autant que ma sensibilité
s'accroître. Je ne faisais absolument rien... que souffrir.
ειναι πολυ δυσκολο να περιγραψω τον πονο που νιωθω,το βαρος της καρδιας,αυτη
την φριχτη μοναξια,αυτο τον αδειο κοσμο,αυτα τα χιλιαδες βασανα που τρεχουν μεσ'στις
φλεβες μ'αιμα παγωμενο,αυτη την αηδια να ζεις και να μην μπορεις να πεθανεις.
δεν συνθετω πια,το μυαλο μου φαινεται να χανεται οσο η ευαισθησια μου μεγαλωνει,
δεν κανω τιποτα αλλο,παρα να υποφερω
ο Hector Berlioz απο τις 11 Σεπτεμβριου του 1827 που ειδε στο Odeon Theatre de Paris την
ομορφη ιρλανδεζα ηθοποιο Harriet Smithson να παιζει την Ophelia στον Hamlet και την
Juliet στον Romeo and Juliet του Shakespeare της εστελνε αμετρητα γραμματα και νοικιασε
δωματιο απεναντι απο το διαμερισμα που εμενε για να την παρακολουθει,απο την ωρα
που γυριζε μεχρι την ωρα που κοιμονταν,
εκεινη ενοιωθε παραξενα και τρομο απ'αυτα τα γραμματα,και δεν ηθελε να τον συναντη-
σει,
αργοτερα ,στις 3 Οκτωβριου 1833,παντρευτηκαν στη Βρετανικη Πρεσβεια του Παρισιου,
η Harriet Smithson ενιωθε ζηλια για την μουσικη του επιτυχια,και καθως η σωματικη και
πνευματικη της υγεια χειροτερευε,λογω της θεατρικης της παρακμης,εθιστικε στο αλκοολ,
και το 1843 εγκατελειψε το σπιτι που εμεναν,στην rue Saint Vincent, Montmartre,
ο Berlioz παντρευτηκε την Marie Recio,μια τραγουδιστρια στην Opera
je retombai dans la sombre inaction qui était devenue mon état habituel.
Toujours à peu près aussi obscur, planète ignorée, je tournais autour de mon soleil... soleil
radieux... mais qui devait, hélas! s'éteindre si tristement
ξαναπεφτω μεσα στην ζοφερη απραξια που γινεται η συνειθισμενη κατασταση μου ,
τοσο σκοτεινα,
γυριζω γυρω απ'τον ηλιο σου,τον λαμπερο ηλιο σου,που δυστυχως για μενα χανει
συνεχως τη λαμψη του,
Ah! la belle Estelle, la Stella montis, ma Stella matutina, avait bien complètement
disparu alors! perdue qu'elle était dans les profondeurs du ciel, et éclipsée par le grand
astre de mon midi, je ne songeais guère à la voir jamais reparaître sur l'horizon...
ω!ομορφο αστρο,αστρο μου πρωινο,εχεις πια χαθει,χαμενο μεσ'στα βαθη τ'ουρανου,
κρυμενο απ΄το μεγαλο αστρο του μεσονυχτιου μου,ποτε δεν θα μπορεσω πια
να ονειρευτω την επανεμφανιση σου στον οριζοντα
το 1830 ο Hector Berlioz εγραψε την Symphonie fantastique: Épisode de la vie d'un artiste
en cinq parties Op. 14,μια προγραμματικη μουσικη συμφωνια
πρωτη πραξη: Rêveries – Passions,Ονειρα -Παθη,
ενα μουσικος[ο ιδιος ο Berlioz]βλεπει μια ομορφη γυναικα[την Harriet Smithson]και την
ερωτευεται παραφορα,του γινεται idée fixe,
με ψυχολογικες μετακινησεις απο την ονειρωδη μελαγχολια στο ξεσπασμα χαρας,
απο το παραληρημα παθους στη εκρηξη μανιας και ζηλιας,απο την τρυφεροτητα
στα δακρυα
δευτερη πραξη: Un bal,χορος
σ'ενα χορο μιας γιορτης συναντα την αγαπημενη του,το waltz της idée fixe
τριτη πραξη: Scène aux champs,σκηνη στην εξοχη
δυο βοσκοι απο μακρυα παιζουν με cor anglais και oboe,δινοντας ελπιδα και χυνοντας
γαληνη στη ψυχη του ,πως η αγαπημενη του idée fixe θα γινει δικη του,με oboe and flute,
και τεσσερα timpani φερνουν τον μακρυνο ηχο μιας καταιγιδας
τεταρτη πραξη: Marche au supplice ,πορεια στο ικριωμα της εκτελεσης,
πιστευοντας πως ο ερωτας του απορριπτεται δηλητηριαζεται με οπιο,η δοση ομως δεν
ειναι τοσο δυνατη για να του προκαλεσει τον θανατο,και πεφτοντας σε υπνο βλεπει
παραξενες οπτασιες,ονειρευεται πως σκοτωσε την αγαπημενη του,καταδικαζεται και
βλεπει τον εαυτο του να οδηγειται στο ικριωμα για να εκτελεστει,η πορεια αυστηρη,
αγρια,επισημη,ακουγονται τα βαρια βηματα,στο τελος η αγαπημενη idée fixe εμφανιζεται
ως η τελευταια του σκεψη που διακοπτεται απο το τελικο χτυπημα της εκτελεσης του
πεμπτη πραξη: Songe d'une nuit du sabbat,ονειρο μιας νυχτας του Sabbat
βλεπει ενα Sabbat μαγισσων,μια εφιαλτικη συγκεντρωση σκιων,μαγισσων και τερατων
που εχουν ερθει για την ταφη του,ηχοι παραξενοι,κραυγες,γελια,η αγαπημενη idée fixe
φτανει κι ενωνεται στο φρικιαστικο οργιο,μια μπρουλεσκ παροδια του Dies Irae με τον
χορο των μαγισσων
τα οργανα της Symphonie fantastique ειναι:
πνευστα:2 flutes -2 oboes -2 clarinets -4 bassoons
χαλικινα:4 horns -2 cornets -2 trumpets -3 trombones -2 ophicleides
κρουστα:4 timpani -cymbals -snare drum -bass drum -bells in C and G
εγχορδα:2 harps -Violins I, II -Violas -Celli -Double basses
15 1st violins, 15 2nd violins, 10 violas, 11 celli and 9 basses on the score.
ακουσε:
—Mon Dieu! monsieur, calmez-vous.θεε μου!κυριε ,ηρεμηστε
—Non! c'est irrésistible! c'est accablant! cela tue!οχι!ειναι ακαταμαχητο!ειναι συγκλο-
νιστικο!χανεσαι!
—Mais, monsieur, vous avez tort de vous affecter de la sorte. Vous vous rendrez malade.
μα,κυριε,δεν ειναι σωστο να αντιδρατε ετσι,θ'αρρωστησεται
—Non, laissez-moi... Oh!οχι,ασε με,..ω
—Monsieur, allons, du courage! enfin, après tout, ce n'est qu'un spectacle... vous offrirai-je
un morceau de cette orange?
κυριε,συνερθετε!στο τελος τελος,δεν ειναι παρα ενα θεαμα,να σας προφερω μια φετα
πορτοκαλι;
—Ah! c'est sublime!ω!ειναι εξαισια!
—Elle est de Malte!ειναι απ'τη Μαλτα!
—Quel art céleste!τι τεχνη ουρανια!
—Ne me refusez pas.δεν θα μ'αρνηθειται
—Ah! monsieur, quelle musique!ω!κυριε,τι μουσικη!
—Oui, c'est très-joli. ναι,ειναι πολυ ωραιο
Il s'agissait de voler à Évitant de passer devant le théâtre anglais, détournant les yeux pour
ne point voir les portraits de miss Smithson exposés chez tous les libraires, je lui écrivais
cependant, sans jamais recevoir d'elle une ligne de réponse. Après quelques lettres qui
l'avaient plus effrayée que touchée, elle défendit à sa femme de chambre d'en recevoir
d'autres de moi,
αποφευγω να περασω μπροστα απ'τα αγγλικο θεατρο,γυριζω αλλου τα ματια μου να μην
βλεπω τις αφισσες με τα πορτραιτα της miss Smithson σ'ολα τα βιβλιοπωλεια,της γραφω
συνεχεια,χωρις να περνω την παραμικρη απαντηση,μετα απο καποια γραμματα που μαλ-
λον την τρομαξαν παρα την αγγιξαν,ειπε στη καμαριερα πως δεν θελει να δεχτει κανενα
αλλο γραμμα απο μενα
το 1831 στην Ιταλια
Il s'agissait de voler à où j'avais à tuer sans rémission deux femmes coupables et un
innocent Quant à me tuer, moi, après ce beau coup, c'était de rigueur, on le pense
bien.
πρεπει να γυρισω στο Παρισι και να σκοτωσω δυο γυναικες ενοχες κι εναν αθωο,κι επει-
τα να σκοτωθω
ο Berlioz οταν ηταν στη Γαλλια το 1831 δεχτηκε ενα γραμμα απο την μητερα της αρραβω-
νιαστικιας του Camille Moke πως οι αρραβωνες διαλυθηκαν και πως η Camille θα παντρευ-
τει τον Camille Pleyel ,εναν πλουσιο κατασκευαστη πιανων
—Madame, lui dis-je, il est midi; je pars ce soir par le courrier, pouvez-vous, avant cinq
heures, préparer pour moi une toilette complète de femme de chambre, robe, chapeau,
voile vert, etc.? Je vous donnerai ce que vous voudrez, je ne regarde pas à l'argent.
Je pris donc la route de Nice, sans décolérer. Je repassais même avec beaucoup de soin dans
ma tête, la petite comédie que j'allais jouer en arrivant à Paris. Je me présentais chez mes
amis, sur les neuf heures du soir, au moment où la famille était réunie et prête à prendre le
thé;je me faisais annoncer comme la femme de chambre de madame la comtesse M...
chargée d'un message important et pressé; on m'introduisait au salon, je remettais une
lettre, et pendant qu'on s'occupait à la lire, tirant de mon sein mes deux pistolets doubles,
je cassais la tête au numéro un, au numéro deux, je saisissais par les cheveux le numéro
trois, je me faisais reconnaître, malgré ses cris, je lui adressais mon troisième compliment;
après quoi, avant que ce concert de voix et d'instruments eût attiré des curieux, je me
lâchais sur la tempe droite le quatrième argument irrésistible, et si le pistolet venait à rater
(cela c'est vu) je me hâtais d'avoir recours à mes petits flacons. Oh! la jolie scène! C'est
vraiment dommage qu'elle ait été supprimée!
-μανταμ,της ειπα,ειναι μεσημερι,θελω,σε πεντε ωρες, να μου στειλετε με το ταχυδρομειο
αποψε μια πληρη στολη καμαριερας,φορεμα,καπελο,πρασινο καλυμα,κλπ.Θα σας πληρω-
σω καλα,οσο θελετε,δεν μ'ενδιαφερει το κοστος,
εφυγα για τη Νικαια,ολα ηταν σχεδιασμενα,ημουνα αποφασισμενος,η μικρη comedie
θα παιζονταν οταν εφτανα στο Παρισι,
θα παρουσιαζομουν στους φιλους μου,στις εφτα η ωρα το βραδυ,την ιδια ωρα που η
οικογενεια θα ηταν συγκεντρωμενη και θα επαιρνε το τσαι,θα εμφανιζομουν σαν η
καμαριερα της comtesse M.θα με πηγαιναν στο σαλονι,θα εδινα το συστατικο γραμμα
και την ωρα που καποιος θα το διαβαζε θα τραβουσα απ'το στηθος μου τα δυο πιστολια,
θα τιναζα τα μυαλα του νουμερο ενα,του νουμερο δυο,θ'αρπαζα απ'τα μαλλια το νουμερο
τρια,θα τους εδειχνα ποιος ειμαι,κι αγνοωντας τις κραυγες του θα τελειωνα αυτο το con-
cert φωνων και οργανων,και θα πυροβολουσα το δεξι μαγουλο μου .ω!τι ωραια σκηνη!
J'espérai obtenir un succès sous ses yeux, et, plein de cette idée puérile, j'allai demander au
directeur de l'Opéra-Comique d'ajouter au programme de la soirée de Huet une ouverture
de ma composition.
ελπιζω ν'αποκτησω μια επιτυχια,ν'ανεβω στα ματια της,ζητησα γι'αυτο απο τον διευθυντη
της Opéra-Comique να με προσθεσει στο προγραμμα του Huet,με μια ouverture
Quand je vins au théâtre pour la faire répéter,les artistes anglais achevaient la répétition
de Romeo and Juliet; ils en étaient à la scène du tombeau.
Au moment où j'entrai, Roméo éperdu emportait Juliette dans ses bras. Mon regard
tomba involontairement sur le groupe shakespearien. Je poussai un cri et m'enfuis en me
tordant les mains. Juliette m'avait aperçu et entendu... je lui fis peur. En me désignant, elle
pria les acteurs qui étaient en scène avec elle de faire attention à ce gentleman dont les
yeux n'annonçaient rien de bon.
τη στιγμη που μπηκα στο θεατρο,στη σκηνη του ενταφιασμου,ο Romeo κρατουσε στα
μπρατσα του την Julliette,την Harriet μου,τοτε ξεχνω πως ειναι σαιξπηρικο θεατρο,τρο-
μαζω,βγαζω μια κραυγη και σηκωνω τα χερια μου.Η Julliette,η Harriet μου,μ'ακουσε,
μ'ειδε και με φοβηθηκε,και μ'εδειξε στους αλλους,αυτου του κυριου,τους ειπε,τα
ματια δεν δειχνουν τιποτα καλο
Une heure après je revins, le théâtre était vide. L'orchestre s'étant assemblé, on répéta mon
ouverture; je l'écoutai comme un somnambule, sans faire la moindre observation. Les
exécutants m'applaudirent, je conçus quelque espoir pour l'effet du morceau sur le public et
pour celui de mon succès sur miss Smithson. Pauvre fou!!!
μια ωρα αργοτερα οταν συνηλθα,το θεατρο ηταν αδειο,η ορχηστρα επαναλαμβανε την
ouverture μου,ακουγα σαν να'μουν υπνωτισμενος,οι οργανοπαιχτες με χειρικροτησαν,
ειχα μια ελπιδα αυτο να φτασει στ'αυτια της Smithson.Τι φτωχος ηλιθιος!!!
το Μαρτιο του 1821 ο Berlioz,18 ετων, τελειωνει το σχολειο στην Grenoble,και τον
Σεπτεμβριο στο Παρισι αρχιζει να σπουδαζει ιατρικη,απαιτηση των γονεων του,την
οποια,τελικα,παρατα βλεπωντας το πτωμα μια γυναικας να τεμαχιζεται
Un matin de bonne heure, mon père vint me réveiller! «Lève-toi, me dit-il, et quand tu seras
habillé, viens dans mon cabinet, j'ai à te parler!»
ενα πρωινο ερχεται ο πατερας μου και με ξυπνα!'Σηκω,μου λεει,κι οταν ντυθεις,ελα στο
γραφειο μου,θελω να σου μιλησω'
ο μικρος Berlioz πηγε στον πατερα
''Tu sais ce que je pense des poëtes médiocres; les artistes médiocres dans tous les genres
ne valent pas mieux; et ce serait pour moi un chagrin mortel, une humiliation profonde de
te voir confondu dans la foule de ces hommes inutiles!»
ξερεις,μου ειπε,πως σκεφτομαι για τους μετριους ποιητες,για ολους τους μετριους καλλι-
τεχνες γενικα,θα'ταν για μενα μια θανασιμη ντροπη,μια βαρια ταπεινωση να σε βλεπω
να'σαι ανακατεμενος μ'αυτο τον οχλο των αχρηστων ανθρωπων
πηγα να δω τη μητερα
''Tu n'es plus mon fils! je te maudis!»
δεν εισαι πια,μου φωναξε,ο γιος μου!Σε καταριεμαι!
et je dus m'éloigner sans embrasser ma mère, sans en obtenir un mot, un regard,
et chargé de sa malédiction!..
κι εγω απομακρυνομαι χωρις ν'αγκαλιασω τη μητερα μου,χωρις μια λεξη,ενα βλεμμα,
φορτωμενος την καταρα της,
τι σκληρος κοσμος που δεν θελει να καταλαβει με τριγυριζει!
στη bibliothèque du Conservatoire ο ιταλος Luigi Cherubini δειχνει τον μουσικο
σπουδαστη Berlioz φωναζοντας εξοργισμενος:
«Le voilà!» 'αυτος εδω',
και τον διωχνει,γιατι μπηκε στην αιθουσα απο την πορτα των γυναικων κι οχι απο
την πορτα των αντρων
κι ο Berlioz απαντησε στον maitre:
«Vous n'aurez ni moi ni mon nom, et je reviendrai bientôt ici étudier encore les partitions
de Gluck!»
δεν θα'χετε ουτε εμενα ουτε τ'ονομα μου,και συντομα θα επιστρεψω εδω για να σπουδα-
σω ξανα τις παρτιτουρες του Gluck!
N'ayant pas trouvé libre l'appartement que j'occupais rue Richelieu avant mon départ pour
Rome, une impulsion secrète me poussa à en aller chercher un en face, dans la maison
qu'avait autrefois occupée miss Smithson (rue neuve Saint-Marc, nº 1); et je m'y installai.
μη βρισκοντας ελευθερο το διαμερισμα της rue Richelieu που εμενε πριν την αναχωρηση
του στην Ιταλια,μια μυστικη ωθηση τον οδηγησε να ψαξει απεναντι,απο το σπιτι που
καποτε εμενε η miss Smithson (rue neuve Saint-Marc, nº 1); κι εκει εγκατασταθηκε
Le lendemain, en rencontrant la vieille domestique qui remplissait depuis longtemps dans
l'hôtel les fonctions de femme de charge: «Eh bien, lui dis-je, qu'est devenue miss
Smithson? Avezvous de ses nouvelles?—Comment, monsieur, mais... elle est à Paris, elle
logeait même ici il y a peu de jours; elle n'est sortie qu'avant-hier de l'appartement que
vous occupez maintenant, pour aller s'installer rue de Rivoli. Elle est directrice d'un théâtre
anglais qui commence ses représentations la semaine prochaine.»
τη επομενη μερα,συναντωντας την ηλικιωμενη υπερετρια που αλλοτε ηταν καμαριερα στο
hotel 'λοιπον'την ρωτησα'τι εγινε η miss Smithson;εχετε νεα της;-'πως,κυριε,μα...αυτη'ναι
στο Παρισι,εμενε εδω πριν λιγες μερες,εφυγε μολις χθες απ'το διαμερισμα που εσεις εχετε
τωρα,για να παει να μεινει στη rue de Rivoli.Ειναι διευθυντρια ενος αγγλικου θεατρου που
θ'αρχισει τις εμφανισεις του την προσεχη εβδομαδα'
Je demeurai muet et palpitant à la nouvelle de cet incroyable hasard et de ce concours de
circonstances fatales.
Je vis bien alors qu'il n'y avait plus pour moi de lutte possible. Depuis plus de deux ans,
j'étais sans nouvelles de la fair Ophelia, je ne savais si elle était en Angleterre, ou en Écosse,
ou en Amérique; et j'arrivais d'Italie au moment même où, de retour de ses voyages dans le
nord de l'Europe, elle reparaissait à Paris. Et nous avions failli nous rencontrer dans la même
maison, et j'occupais un appartement qu'elle avait quitté la veille.
εμεινα βουβος κι η καρδια μου χτυπουσε απ'αυτη την απιστευτη τυχη και τις μοιραιες
συγκυριες,υστερα απο δυο χρονια,χωρις νεα της ομορφης Ophelia,δεν ηξερα αν ηταν
στην Αγγλια,η΄ στην Σκωτια,η'στην Αμερικη,κι εγω εφτασα απ'την Ιταλια την ιδια στιγμη,
που επιστρεφοντας απ'τα ταξιδια της στη βορεια Ευρωπη,ξαναεμφανιζεται στο Παρισι.
Κι μπορουσαμε μαλιστα να'χαμε συναντηθει μεσα στο ιδιο σπιτι,κι εγω μενω στο διαμερι-
σμα π'αυτη αφησε χτες.
Un partisan de la doctrine des influences magnétiques, des affinités secrètes, des
entraînements mystérieux du cœur, établirait là-dessus bien des raisonnements en faveur
de son système. Je me bornai à celui-ci: Je suis venu à Paris pour faire entendre mon nouvel
ouvrage (le Monodrame); si, avant de donner mon concert je vais au théâtre anglais, si je la
revois, je retombe infailliblement dans le delirium tremens, toute liberté d'esprit m'est de
nouveau enlevée, et je deviens incapable des soins et des efforts nécessaires à mon
entreprise musicale. Donnons donc le concert d'abord, après quoi qu'Hamlet ou Roméo me
ramènent Ophélie ou Juliette, je la reverrai, dussé-je en mourir. Je m'abandonne à la fatalité
qui semble me poursuivre; je ne lutte plus.
ενας υποστηριχτης των μαγνητικων επιρροων ,των μυστικων συγγενειων,των μυστηριων
διασυνδεσεων της καρδιας,θα'βλεπε εδω πολλα επιχειρηματα ευνοικα υπερ του συστη-
ματος του,ηρθα στο Παρισι για ν'ακουσω το νεο μου εργο (le Monodrame Lelio),αν,πριν
δωσω το κοντσερτο μου παω στο αγγλικο θεατρο,αν την ξαναδω,θα ξαναπεσω χωρις
αμφιβολια μεσα στο delirium tremens,ολη η ελευθερια του πνευματος παλι χαθηκε,
και γινομαι ανικανος για τις απαραιτητες φροντιδες και προσπαθειες στη μουσικη μου
ενασχοληση,ας δωσουμε το κοντσερτο πρωτα,μετα απ'το οποιο ο Hamlet η'ο Roméo θα
μ'οδηγησουν στην Ophélia η'στην Juliette,θα την ξαναδω, ακομα κι αν ειναι να πεθανω.
Ειμαι παραδομενος στη μοιρα που φαινεται να μ'ακολουθει,δεν παλευω πια
En conséquence, les noms shakespeariens eurent beau étaler chaque jour sur les murs de
Paris leurs charmes terribles, je résistai à la séduction et le concert s'organisa.
Le programme se composait de ma Symphonie fantastique suivie de Lélio ou Le retour à la
vie, monodrame qui est le complément de cette œuvre, et forme la seconde partie de
l'Épisode de la vie d'un artiste. Le sujet du drame musical n'est autre, on le sait, que
l'histoire de mon amour pour miss Smithson, de mes angoisses, de mes rêves douloureux.....
Admirez maintenant la série de hasards incroyables qui va se dérouler.
καθε μερα σε καθε τοιχο του Παρισιου οι αφισες των εργων του Shakespeare εδειχναν τις
τρομερες χαρες τους,επρεπε ν'αντισταθω στη γοητεια και να οργανωθει το κοντσερτο.
Το προγραμμα περιειχε τη Symphonie fantastique μου ακολουθουμενη απο το Lélio η' Le
retour à la vie,την επιστροφη στη ζωη, monodrame που ειναι το sequel της,και σχηματι-
ζει το δευτερο μερος στο l'Épisode de la vie d'un artiste,το θεμα του μουσικου δρα-
ματος δεν ειναι αλλο,οπως καποιος ξερει,παρα η ιστορια του ερωτα μου για την miss
Smithson,τις αγωνιες μου,τα οδυνηρα ονειρα μου
Θαυμαστε τωρα την απιστευτη σειρα των συγκυριων που προκειτε να ξετυλιχθουν
Deux jours avant celui où devait avoir lieu au Conservatoire ce concert qui, dans ma pensée,
était un adieu à l'art et à la vie, me trouvant dans le magasin de musique de Schlesinger, un
Anglais y entra et en ressortit presque aussitôt.
δυο μερες πριν το κοντσερτο του στο Conservatoire,που στη σκεψη του ηταν ενα αντιο
στη τεχνη και στη ζωη,ο Berlioz βρεθηκε στο μουσικο καταστημα του Schlesinger,οπου
ενας Αγγλος μπηκε μεσα και βγηκε σχεδον αμεσως
-«Quel est cet homme, dis-je à Schlesinger?
singulière curiosité que rien ne motivait.)—
-ποιος ειναι αυτος ο ανθρωπος,
ρωτησε,απο απλη περιεργεια,τον Schlesinger
-C'est M. Schutter, l'un des rédacteurs du Galignani's Messenger? Oh! une idée!
dit Schlesinger en se frappant le front. Donnez-moi une loge, Schutter connaît miss
Smithson, je le prierai de lui porter vos billets et de l'engager à assister à votre concert.
-αυτος ο M. Schutter,ενας των συντακτων του Galignani's Messenger.Ω!Μια ιδεα!
απαντησε ο Schlesinger χτυπωντας το μετωπο του
Δωστ'μου μια προσκληση για τον εξωστη,ο Schutter γνωριζει την miss Smithson,θα τον
παρακαλεσω να της δωσει τις καρτες σας και να την καταφερει να ερθει στο κοντσερτο
σας
Cette proposition me fit frémir de la tête aux pieds, mais je n'eus pas le courage de la
repousser et je donnai la loge. Schlesinger courut après M. Schutter, le retrouva, lui expliqua
sans doute l'intérêt exceptionnel que la présence de l'actrice célèbre pouvait donner à cette
séance musicale, et Schutter promit de faire son possible pour l'y amener.
η προταση αυτη μ'εκανε να τρεμω απ'το κεφαλι ως τα ποδια,αλλα δεν ειχα το κουραγιο
ν'αρνηθω,
ο Schlesinger ετρεξε πισω απ'τον M. Schutter,τον εφτασε,και του εξηγησε τον ιδιαιτερο
λογο για την παρουσια της διασημης ηθοποιου στη μουσικη συναυλια,ο Schutter υποσχε-
θηκε να κανει οτι ειναι δυνατον για να την φερει
Il faut savoir que, pendant le temps que j'employais à mes répétitions, à mes préparatifs de
toute espèce, la pauvre directrice du théâtre anglais s'occupait, elle, à se ruiner
complètement.
Elle avait compté, la naïve artiste, sur la constance de l'enthousiasme parisien, sur l'appui
de la nouvelle école littéraire, qui avait porté bien au-dessus des nues, trois ans auparavant,
et Shakespeare et sa digne interprète. Mais Shakespeare n'était plus une nouveauté pour ce
public frivole et mobile comme l'onde; la révolution littéraire appelée par les romantiques
était accomplie; et non-seulement les chefs de cette école ne désiraient plus les apparitions
du géant de la poésie dramatique, mais, sans se l'avouer, ils les redoutaient, à cause des
nombreux emprunts que les uns et les autres faisaient à ses chefs-d'œuvre, avec lesquels il
était, en conséquence, de leur intérêt de ne pas laisser le public se trop familiariser.
De là indifférence générale pour les représentations du théâtre anglais, recettes médiocres,
qui, mises en regard des frais considérables de l'entreprise, montraient un gouffre béant où
tout ce que possédait l'imprudente directrice allait nécessairement s'engloutir. Ce fut en de
telles circonstances que Schutter vint proposer à miss Smithson une loge pour mon concert,
et voici ce qui s'en suivit. C'est elle-même qui m'a donné ces détails longtemps après.
Schutter la trouva dans le plus profond abattement, et sa proposition fut d'abord assez mal
accueillie. Elle avait bien affaire, cela se conçoit, de musique en un pareil moment! Mais la
sœur de miss Smithson s'étant jointe à Schutter pour l'engager à accepter cette distraction,
un acteur anglais qui se trouvait là ayant paru de son côté désireux de profiter de la loge, on
fit avancer une voiture; moitié de gré, moitié de force, miss Smithson s'y laissa conduire, et
Schutter triomphant dit au cocher: Au Conservatoire! Chemin faisant les yeux de la pauvre
désolée tombèrent sur le programme du concert qu'elle n'avait pas encore regardé. Mon
nom,qu'on n'avait pas prononcé devant elle, lui apprit que j'étais l'ordonnateur de la fête.
Le titre de la symphonie et celui des divers morceaux qui la composent l'étonnèrent un peu;
mais elle était fort loin néanmoins de se douter qu'elle fût l'héroïne de ce drame étrange
autant que douloureux.
τα θεατρικα πραγματα ειχαν αλλαξει στη Γαλλια,η διευθυντρια του αγγλικου θεατρου miss
Smitson αντιμετωπιζε σοβαρα προβληματα,ο Shakespeare δεν ηταν κατι το καινουργιο για
το θεατρικο κοινο που κινειται κι αλλαζει σαν το κυμα,η λογοτεχνικη επανασταση των ρο-
μαντικων δεν ηθελε τον γιγαντα της δραματικης ποιησης,κατα συνεπεια προκληθηκε αδια-
φορια για τις αγγλικες σαιξπηρικες παραστασεις, σ'αυτο το απαισιοδοξο κλιμα ο Schutter
βρηκε την Smithson κι η προταση του κατ'αρχην δεν ηταν ευνοικα δεκτη,,η αδελφη της
ομως την επεισε,επρεπε να επωφεληθει με την παρουσια της εκει,κι ετσι,τελικα,ο Schutter
φωναξε στον αμαξα:
Au Conservatoire!
απο το προγραμμα εμαθε πως ο Berlioz ηταν ο μουσικος,ο τιτλος της συμφωνιας και των
διαφορων μερων λιγο την εξεπλησσαν κι ακομα δεν υποψιαζονταν πως αυτη ηταν η ηρωι-
δα αυτου του οδυνηρου δραματος
En entrant dans sa loge d'avant-scène, au milieu de ce peuple de musiciens, (j'avais un
orchestre immense) en but aux regards empressés de toute la salle, surprise du murmure
insolite des conversations dont elle semblait être l'objet, elle fut saisie d'une émotion
ardente et d'une sorte de crainte instinctive dont le motif ne lui apparaissait pas clairement.
Habeneck dirigeait l'exécution. Quand je vins m'asseoir pantelant derrière lui, miss Smithson
qui,jusque-là, s'était demandé si le nom inscrit en tête du programme ne la trompait pas,
m'aperçut et me reconnut. «C'est bien lui, se dit-elle; pauvre jeune homme!... il m'a oubliée
sans doute,...je... l'espère.....» La symphonie commence et produit un effet foudroyant.
C'était alors le temps des grandes ardeurs du public, dans cette salle du Conservatoire d'où
ses cris d'amour,ses acces de fureur,et les vibrations violentes d'un pareil orchestre de pres,
devaient produire et produisirent en effet une impression aussi profonde qu'inattendue sur
son organisation nerveuse et sa poetique imagination
Alors,dans le secret de son coeur ,elle se dit:'S'il m'aimait encore!'
Mais,quand,dans le Monodrame, l'acteur Bocage,qui recitait le role de Lelio
[c'est-a-dire le mien],prononca ces paroles:
καθισε στο εξωστη,μια τεραστια ορχηστρα ηταν καλυμενη,η παρουσια της εγινε αντικει-
μενο χαμηλοφωνων συζητησεων,ενιωθε παραξενα,ο Habeneck αρχισε να διευθυνει,καθισα
πισω του,η miss Smithson που μεχρι τοτε αμφεβαλλε για το ονομα στο προγραμμα με ειδε
και με γνωρισε,'Ειναι αυτος'ειπε,'εκεινος ο φτωχος νεαρος ,...,χωρις αμφιβολια δεν μ'εχει
ξεχασει,...εγω...το ελπιζω',η συμφωνια παρηγαγε ενα εφε βροντωδες,ηταν εποχη της μεγα-
λης ελξης του κοινου,μεσα στη σαλα του Conservatoire,απ'αυτες τις κραυγες ερωτα,απ'αυ-
τα τα ξεσπασματα μανιας,και τις βιαιες δονησεις της ορχηστρας παραγωντας ενα εφε μιας
βαθιας κι απροσμενης εντυπωσης στο νευρικο της συστημα και στην ποιητικη φαντασια
της,
τοτε μεσα στα μυστικα βαθη της καρδια της ειπε:'αν μ'αγαπουσε ακομα',
αλλα ,οταν,μεσα στο Monodrame, ο acteur Bocage,ο οποιος αφηγουνταν το ρολο του
Lelio[δηλαδη εμενα],προφερει αυτα τα λογια:
oh!que ne puis-je la trouver,cette Juliette,cette Ophelie que mon coeur appelle!
Que ne puis-je m'enivrer de cette joie melee de tristesse que donne le veritable
amour et un soir d'automne,berce avec elle par le vent du nord sur quelque bruyere
sauvege,m'endormir enfin dans ses bras,d'un melancolique et dernier sommeil
ω!γιατι δεν μπορω να βρω,αυτη την Ιουλιετα,αυτη την Οφηλια που η καρδια μου καλει!
γιατι να μην μεθυσω μ'αυτη τη χαρα αναμειγμενη με τη λυπη που δινει ο αληθινος
ερωτας κι ενα φθινοπωρινο βραδυ,νανουρισμενος μ'αυτη απ'τον βορεινο ανεμο πανω
σε καποιο ρεικι αγριο,αποκοιμιεμαι τελικα μεσα στα μπρατσα της,σ'ενα μελαγχολικο
και τελευταιο υπνο
Mon Dieu!...Juliette...Ophelie...Je n'en puis plus dout,pensa miss Smithson,c'est de moi
qu'il s'agit...Il m'aime toujours!...
m'a-t-elle dit bien des fois,que la salle tournait,elle n'entendit plus rien et rentra chez
elle comme une somnambule,sans avoir la conscience nette des realites
Θεε μου!...Juliette ... Ophelie ... δεν μπορω πια ν'αμφιβαλλω,σκεφτηκε η Miss Smithson,
για μενα αυτο γινεται...αυτος μ'αγαπα παντα!
αυτη πολλες φορες μου'πε,πως η αιθουσα στριφογυριζε,πως δεν ακουγε πια τιποτα και
γυρισε σπιτι σαν υπνωτισμενη,χωρις να'χει καθαρη συνειδηση της πραγματικοτητας
C'etait le 9 decembre 1832
αυτο ηταν στις 9 Δεκεμβριου του 1832
J'avais obtenu de miss Smithson la permission de lui être présenté
En descendant de cabriolet à sa porte, un jour où elle venait de s'occuper d'une
représentation qu'elle organisait à son bénéfice, son pied se posa à faux sur un pavé et
elle se cassa la jambe. Deux passants eurent à peine le temps de l'empêcher de tomber
et l'emportèrent à demi évanouie dans son appartement.
de la poor Ophelia qui ne possédait plus rien, et qui néanmoins, apprenant un jour par
sa sœur que je lui avais apporté quelques centaines de francs, versa d'abondantes larmes
et me força de reprendre cet argent en me menaçant de ne plus me revoir si je m'y refusais.
Nos soins n'agissaient que bien lentement; les deux os de la jambe avaient été rompus un
peu au-dessus de la cheville du pied; le temps seul pouvait amener une guérison parfaite;
η Miss Smithson δεχθηκε να την συναντω,
βγαινοντας απο μια αμαξα σκονταψε επεσε στο πλακοστρωτο κι εσπασε το ποδι της,δυο
διαβατες τη σηκωσαν και την μετεφεραν μισολιποθυμη στο διαμερισμα της ,
η φτωχη Ophelia δεν ειχε τιποτα,οταν μια μερα εμαθε οτι η αδερφη της δεχθηκε εκατο
φρανκα απο μενα εχυσε αφθονα δακρυα και μ'αναγκασε να παρω πισω τα χρηματα απει-
λωντας με να μη με ξαναδει αν αρνιομουν,
δυο κοκκαλα της κνημης ειχαν ραγισει λιγο πανω απ'τον αστραγαλο,ο χρονος μονο μπο-
ρουσε να φερει τελεια θεραπεια
το 1831 στην Ιταλια ο Hector Berlioz συνεθεσε,το sequel στην Symphonie fantastique
Lélio, ou Le retour à la vie ,η'η επιστροφη στη ζωη ,Op. 14b,σε 6 μερη
για ενα αφηγητη,σολο φωνες,χορο και ορχηστρα με πιανο
ενας καλλιτεχνης προσπαθει να αυτοκτονισει με υπερβολικη δοση οπιου,η οποια τον
οδηγει σε μια εφιαλτικη κατασταση τρομακτικων οραματων,μην εχοντας τον ερωτα
μιας γυναικας,ξυπναει κι αποφασιζει πως αν δεν μπορεσει να διωξει τον απραγματο-
ποιητο ερωτα απο το μυαλο θα αφοσιωθει στη μουσικη,κατοπιν διευθυνει επιτυχημενα
σε μια ορχηστρα μια απ'τις συνθεσεις του κι ολα τελειωνουν ησυχα
η αγαπημενη idée fixe της Symphonie fantastique συνδεει τη συμφωνια Lélio με την
Symphonie fantastique
τα 6 μερη:
1.Le pêcheur.ο ψαρας. Ballade,μεταφραση της μπαλαντας του Goethe Der Fischer.
2.Choeur d'ombres χορος των σκιων
απο την φαντασματικη ατμοσφαιρα στον Hamlet του Shakespeare
3.Chanson de brigands τραγουδι των ληστων
εξυμνηση της ελευθερης ζωης των παρανομων της Καλαβριας
4.Chant de bonheur - Souvenirs τραγουδι της ευτυχιας,μνημες,τενορος
5.La harpe éolienne ,ορχηστρα
6.Fantaisie sur la "Tempête" de Shakespeare,φαντασια πανω στην 'Τρικυμια'του Shake-
speare για ορχηστρα,πιανο και χορο τραγουδωντας ιταλικα
Enfin, dans l'été de 1833, Henriette Smithson étant ruinée et à peine guérie, je l'épousai,
malgré la violente opposition de sa famille et après avoir été obligé, moi, d'en venir auprès
de mes parents
Mais elle était à moi, je défiais tout.
τελικα,μεσ'στο καλοκαιρι του 1833,η Henriette Smithson ηταν καταχρεωμενη και μολις
αποθεραπευθηκε ,την παντρευτηκα,παρ'ολη την βιαια αντιρρηση της οικογενειας της,
αλλ'αυτη ηταν δικη μου,κι αψηφουσα τα παντα
η αγαπημενη idée fixe
MÉMOIRES
DE
HECTOR BERLIOZ
Un théâtre anglais vint donner à Paris des représentations des drames de Shakespeare
alors complètement inconnus au public français.J'assistai à la première représentation
d'Hamlet à l'Odéon. Je vis dans le rôle d'Ophélia Henriette Smithson qui, cinq ans après,
est devenue ma femme. L'effet de son prodigieux talent ou plutôt de son génie dramatique,
sur mon imagination et sur mon cœur, n'est comparable qu'au bouleversement que me
fit subir le poëte dont elle était la digne interprète.
Σεπτεμβριος 1827
ενα αγγλικο θεατρο ηρθε να δωσει στο Παρισι παραστασεις δραματων του Shakespeare
τοτε πληρως αγνωστα στο γαλλικο κοινο.Παρακολουθησα την πρωτη παρασταση του
Hamlet στο Odéon.Στο ρολο της Ophélia ειδα την Henriette Smithson η οποια,πεντε χρονια
αργοτερα,εγινε γυναικα μου.Η επιδραση του θαυμασιου ταλεντου της η'μαλλον της δρα-
ματικης της ιδιοφυιας,πανω στη φαντασια μου και στην καρδια μου,δεν ειναι συγκρισιμο
παρα στη αναστατωση που προκαλεσε σε μενα ο ποιητης του οποιου αυτη ηταν η αξια
ερμηνευτρια
της εγραφε συνεχεια γραμματα,αμετρητα,που την παραξενευαν και την φοβιζαν,κι αρνιον-
ταν να το συναντησει
Je ne puis rien dire de plus. Son éclair, en m'ouvrant le ciel de l'art avec un fracas sublime,
m'en illumina les plus lointaines profondeurs. Je reconnus la vraie grandeur, la vraie beauté,
la vraie vérité dramatiques. Je perdis avec le sommeil la vivacité d'esprit de la veille, et le
goût de mes études favorites, et la possibilité de travailler.
δεν μπορω τιποτα πιο πολυ να πω.Η λαμψη σου,ανοιγοντας μου τον ουρανο της τεχνης
μ'ενα μεγαλειωδες ραγισμα,μου φωτιζει τα πιο απομακρυσμενα βαθη.Ξαναγνωρισα το
αληθινο μεγαλειο,την αληθινη ομορφια,την αληθινη δραματικη αληθεια.Εχασα μαζι με τον
υπνο την χθεσινη ζωντανια,και την γευση των αγαπημενων μου σπουδων,και την δυνατο-
τητα να εργασθω
J'errais sans but dans les rues de Paris et dans les plaines des environs. À force de fatiguer
mon corps, je me souviens d'avoir obtenu pendant cette longue période de souffrances,
seulement quatre sommeils profonds semblables à la mort; une nuit sur des gerbes, dans
un champ près de Ville-Juif; un jour dans une prairie aux environs de Sceaux; une autre fois
dans la neige, sur le bord de la Seine gelée, près de Neuilly; et enfin sur une table du café du
Cardinal, au coin du boulevard des Italiens et de la rue Richelieu, où je dormis cinq heures
au grand effroi des garçons qui n'osaient m'approcher, dans la crainte de me trouver mort.
τριγυρνουσα ασκοπα μεσα στους δρομους του Παρισιου και στα χωραφια των περιχωρων.
Στη προσπαθεια να κουρασω το σωμα μου,θυμαμαι να'χω αποκτησει ολη αυτη την μεγαλη
περιοδο βασανα,μοναχα τεσσερα πλαγιασματα βαθια ομοια στο θανατο ,μια νυχτα πανω
στ'αγκαθια,σ'ενα χωραφι κοντα στο Ville-Juif,μια μερα σ'ενα λιβαδι στα περιχωρα του
Sceaux,μια αλλη φορα στο χιονι,στην οχθη του παγωμενου Σηκουανα,κοντα στο Neuilly,
και τελικα πανω σ'ενα τραπεζι του café du Cardinal,στη γωνια του boulevard des Italiens
και της rue Richelieu,οπου κοιμομουν πεντε ωρες προς μεγαλο τρομο των γκαρσονιων που
δεν τολμουσαν να με πλησιασουν,απ'το φοβο τους να με βρουν πεθαμενο
Londres, 21 mars 1848.
On a imprimé, et on imprime encore de temps en temps à mon sujet des notices
biographiques si pleines d'inexactitudes et d'erreurs, que l'idée m'est enfin venue d'écrire
moi-même ce qui,dans ma vie laborieuse et agitée, me paraît susceptible de quelque intérêt
pour les amis de l'art
καποιος εχει τυπωσει,και καποιος τυπωνει κατα καιρους για μενα βιογραφικα σημειωματα
τοσο πληρη ανακριβειες και λαθη,΄που μου'ρθε τελικα η ιδεα να γραψω εγω ο ιδιος αυτο
το οποιο,μεσα στην κοπιαστικη και ταραγμενη ζωη μου,μου φαινεται οτι μπορει να'χει
ενδιαφερον για τους φιλους της τεχνης
MÉMOIRES
DE
HECTOR BERLIOZ
Je suis né le 11 décembre 1803, à la Côte-Saint-André, très-petite ville de France, située
dans le département de l'Isère, entre Vienne, Grenoble et Lyon. Pendant les mois qui
précédèrent ma naissance, ma mère ne rêva point, comme celle de Virgile, qu'elle allait
mettre au monde un rameau de laurier. Quelque douloureux que soit cet aveu pour mon
amour-propre, je dois ajouter qu'elle ne crut pas non plus, comme Olympias, mère
d'Alexandre, porter dans son sein un tison ardent.
γεννηθηκα στις 11 Δεκεμβριου του 1803,στην Côte-Saint-André,μια πολυ μικρη γαλλικη
πολη,που βρισκεται μεσα στο διαμερισμα Isère,αναμεσα Vienne, Grenoble και Lyon.Κατα
τη διαρκεια των μηνων που προηγηθηκαν της γεννησης μου ,η μητερα μου δεν ονειρευ-
τηκε καθολου,οπως αυτη του Βιργιλιου,οτι θα'φερνε στον κοσμο ενα δαφνινο κλαδι,
Οσο μη κολακευτικη και να'ναι αυτη η εξομολογηση για την αυτοεκτιμηση μου,πρεπει να
προσθεσω οτι δεν πιστευε καθολου,οπως η Ολυμπιαδα,η μητερα τ'Αλεξανδρου,οτι φερνει
μεσα στο στηθος της ενα αναμμενο δαυλο
Pauvre Ophélia! ton soleil déclinait.. j'étais désolé.
φτωχη Οφηλια!ο ηλιος σου εδυσε..ειμαι απαρηγορητος
idée fixe
συνεχως επανερχομενη εικονα
memoires de Berlioz
.
.
